Vergi yükü çalışanın sırtında, dalga geçer gibi gelir beyan ettiler
Türkiye’de kayıt dışı ekonomi, hem istihdam hem de vergi gelirleri açısından ciddi bir yapısal sorun olmayı sürdürüyor. OECD’nin 2025 yılı itibarıyla yayımladığı verilere göre, Türkiye’de kayıt dışı ekonomi oranı yüzde 25’in üzerinde seyrediyor. Bu oran, OECD ülkeleri içinde en yüksek seviyeye işaret ederken, yaklaşık 8,5 milyon kişinin herhangi bir sigorta bildirimi yapılmadan, yani tamamen kayıt dışı biçimde çalıştırıldığı tahmin ediliyor. Bu tablo yalnızca sosyal güvenlik sistemini zayıflatmakla kalmıyor, aynı zamanda devletin vergi gelirlerinde ciddi kayıplara da yol açıyor.
DALGA GEÇER GİBİ!
Son olarak Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in, bazı meslek gruplarının 2024 yılı için Gelir İdaresi Başkanlığı’na beyan ettiği aylık ortalama brüt gelirleri açıklaması, kayıt dışılık sorununu daha da görünür hale getirdi. Açıklanan verilere göre, aktörler aylık ortalama 157 bin 265 TL, müzisyen ve sunucular 136 bin 900 TL gelir beyan etti. Buna karşın, kuyumcular yalnızca 42 bin TL, avukatlar 33 bin TL, restoran işletmeleri 20 bin TL, taksiciler 12 bin 961 TL, büfeler 11 bin 529 TL, bakkal ve marketler ise sadece 10 bin 149 TL aylık gelir bildirdi. Öte yandan Vergi müfettişleri yılın ilk yarısında 225.5 milyar TL ile tarihi düzeyde matrah farkını ortaya çıkardı. Bu dönemde sadece vergi incelemeleriyle tespit edilen matrah farkı 135 milyar TL oldu.
DEV VERGİ KAYBI
Uzmanlar ise kayıt dışılıkla mücadele edebilmek için yalnızca denetimlerin artırılması değil, aynı zamanda dijital altyapıların güçlendirilmesi, POS cihazı ve fatura sistemlerinin zorunlu hale getirilmesi, sektör bazlı asgari kazanç tespitinin yapılması ve etkin bir denetim mekanizmasıyla takip edilmesi gerektiğinin altını çiziyorlar.
BEYANLAR ÇOK DÜŞÜK
Türkiye’de kayıt dışı çalıştırma sonucu devletin vergi ve sosyal güvenlik primi gelirlerindeki yıllık kaybının on milyarlarca lirayı bulduğunu söyleyen 19 Mayıs Üniversitesi Hukuk Fakültesi bölümünden Prof. Dr. Murat Batı ise, “Bakan Mehmet Şimşek’in açıklamasına göre birçok meslek grubunun beyanı oldukça düşük. Yalnızca SGK prim kaybı 36 milyar TL’yi, vergi kaybı ise 2,3 milyar TL’yi aşabiliyor. Bu durumun en büyük mağduru ise, sabit maaşla çalışan ve gelirini gizleme şansı olmayan kesimler. Özellikle banka üzerinden yapılması gereken ödemeler sisteme girilmiyor. Vergi yükü kayıtlı olanın sırtında kalıyor” diye konuştu.
YÜZDE 27’LİK KAYIP
Prof. Dr. Batı, tüm meslek mensuplarını aynı kefeye koymanın doğru olmayacağını vurgulayarak şu değerlendirmeyi yaptı: “Bakanın açıkladığı rakamlar ortalama tutarlardır; bu tutarların çok üzerinde gelir beyan eden kişiler de var. Devlet, 2025 yılı bütçe gelirinin yaklaşık yüzde 27’sinden bilerek ve isteyerek vazgeçiyor. Devlet, 100 lira vergi toplayabilecek durumdayken bunun 27 lirasını tahsil edemiyor.”
ÇALIŞANLAR KAYBEDİYOR
Sosyal Güvenlik Uzmanı ve Avukat Ozan Bardakçı ise kayıt dışılığın sosyal güvenlik boyutuna dikkat çekerek, şöyle konuştu: “İşletmeler, ciroları düşük gösterildikçe çalışanların gerçek kazançları da düşük gösteriliyor. Ayrıca ulusal bayram ve tatil günlerinde çalıştırılan işçiler için iki yevmiye verilmesi gerekirken birçok işletme buna uymuyor. Bu da kayıt dışı istihdamın başka bir boyutunu oluşturuyor.”
[email protected]
Kaynak: Web Özel