İşbirlikçi Arap Devletleri, İsrail’e Gıda İhracatını Sürdürüyor (Rapor)
İsrail’in, Gazze’deki 2.1 milyon kuşatma altındaki insana yeterli gıda girişini kısıtlamalarını sıkılaştırdığı ve açlık krizini şiddetlendirdiği bir dönemde, Arap ülkeleri İsrail’e onlarca çeşit gıda ürünü ihraç etti; bunlar arasında yüzlerce ton sebze de bulunuyor.
Arabi Post’un takip ettiği resmi İsrail verileri, Haziran 2025 ayında Birleşik Arap Emirlikleri, Mısır, Ürdün, Fas ve Bahreyn’den İsrail’e akan gıda ihracatının hacmini ve miktarlarını ortaya koydu.
Aynı ayda, Gazze Şeridi’nde şiddetli kıtlığın belirtileri net bir şekilde ortaya çıkmaya başlamıştı. Temmuz 2025’te yaşanan ciddi gıda kıtlığı ve işgal güçlerinin yeterli yardım girişini engellemeye devam etmesi, Gazze halkından açlık nedeniyle ölenlerin sayısının artmasına neden oldu.
Bölgeden çıkan fotoğraf ve videolar, açlıktan kemikleri çıkmış çocukları ve yetişkinleri gösterirken, İsrail, örgütlerin ve ülkelerin bölgedeki kıtlığın kötüleşmesi yönündeki uyarılarına yanıt vermeyi reddediyor.
Reuters: İşgalin, bölge sakinlerine yeterli gıda girişini engelleyen uygulamaları nedeniyle Gazze’de kıtlık yayılıyor.
Bu haberin yayınlandığı ana kadar, Temmuz 2025 ayına ait İsrail’in normalleşme yaşadığı ülkelerle ticaret verileri henüz yayınlanmadı. İsrail genellikle ticaret istatistiklerini, yaklaşık bir aylık bir gecikmeyle aylık olarak yayınlıyor; örneğin Ocak ayı rakamları Şubat ayında açıklanıyor.
Arap Gıda Ürünleri İsrail’e İhraç Ediliyor
İsrail Merkezi İstatistik Bürosu tarafından yayınlanan ve Arabi Post tarafından analiz edilen veriler, İsrail’in normalleşme yaşadığı Arap ülkerinden ithal ettiği ve onlara ihraç ettiği ürün çeşitlerinin ayrıntılarını Haziran 2025 ayı için gösteriyor.
Verilere göre, Arap ülkelerinin İsrail’e (menşei yerli) ürünlerden yaptığı ihracatın değeri, sadece Haziran 2025 ayında 116.4 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Haziran 2025’te Arap ülkelerinden İsrail’e yapılan ihracat, gıda ürünleri ile giyim, makinalar, tıbbi cihazlar ve ekipmanlar, demir-çelik ürünleri, mobilya ve döşemelikler gibi gıda dışı ürünler arasında çeşitlilik gösterdi.
Gazze’ye yardım girişlerinin kısıtlandığı sırada İsrail’e ulaşan Arap gıda ürünleri çeşidi sayısı, 18 ana gıda ürünü altında sınıflandırılan 76 çeşide ulaştı. Bunlar arasında şunlar var:
Sebzeler, meyveler, tahıllar, tahıl ürünleri, şekerler, içecekler, balıklar, kahve, çay ve baharatlar.
İsrail verileri, Dünya Gümrük Örgütü ve ülke gümrük makamları tarafından kabul edilen küresel “Uyumlaştırılmış Sistem” (HS Code) sınıflandırmasına göre mallar için tanımlayıcı kodlar içeriyor. Bu da, normalleşme yaşayan Arap ülkeleri ile İsrail arasındaki değiş tokuş edilen ürün türlerini, İsrail gümrük makamlarının veri tabanında araştırarak tespit etmeye olanak sağladı.
Ürün çeşitleri ile kastedilen, küresel gümrük sınıflandırmasına göre bir ana ürün altına giren alt ürün gruplarıdır. Örneğin, “sebzeler” ana ürünü altında fasulye, bamya vb. gibi alt çeşitler yer alır.
Mısır, İsrail’e Gıda İhracatında Başı Çekiyor
Resmi İsrail verilerine göre, normalleşme yaşayan Arap ülkelerinin Haziran 2025’te İsrail’e ihraç ettiği gıda ürünleri çeşitlerinin toplam değeri 8.16 milyon dolar oldu.
Mısır, 3.8 milyon dolar değerinde gıda ihracatı ile listenin başında yer aldı. Mısır’ın İsrail’e ihraç ettiği gıda çeşitleri, aralarında şunların da bulunduğu 10 ana ürün altında sınıflandırılıyor:
– Tahıl veya un ürünleri.
– Kahve, çay ve baharat ürünleri.
– Sebzeler.
– Şekerler.
– Meyve ve sert kabuklu yemiş ürünleri.
Mısır’ın İsrail’e ihraç ettiği gıda çeşitleri arasında sebze, meyve ve kabuklu meyve ürünleri ilk sırada yer aldı ve bunların toplam değeri 2.6 milyon dolar oldu.
Gazze’yi Açlığa Mahkum Eden Arap Gıda Ürünleri
İkinci sırada Fas yer aldı. Haziran 2025’te İsrail’e yaptığı gıda ürünleri ihracatının değeri yaklaşık 2.5 milyon dolar oldu. İhraç edilen gıda çeşitleri, sebzeler, şekerler ve tahıl ürünleri de dahil olmak üzere 6 ana ürün altında dağılım gösterdi.
Fas’tan İsrail’e ulaşan gıda ürünlerinde şeker ve şekerli tatlı ürünleri, 1.7 milyon dolar değeriyle başı çekti.
Üçüncü sırada, Birleşik Arap Emirlikleri yer aldı. BAE, Haziran 2025’te İsrail’e balıklar, sebze ve meyve ürünleri, şekerler ve canlı hayvanlar dahil olmak üzere farklı gıda çeşitlerinden 1.04 milyon dolar değerinde ihracat yaptı.
Dördüncü sırada 672 bin dolar değerinde gıda ihracatı ile Ürdün, ardından 47 bin dolar ile Bahreyn geldi.
Ürdün’den İsrail’e Sebze İhracatı
İsrail Tarım Bakanlığı tarafından yayınlanan diğer resmi İsrail verileri, 7 Ekim 2023’te Gazze’ye yönelik savaşın başlangıcından Temmuz 2025’e kadar İsrail’e ulaşan sebzelerin miktarlarını ve kaynaklarını gösteriyor.
Verilere göre, 3 Haziran 2025 ile 21 Temmuz 2025 arasındaki dönemde Ürdün’den İsrail’e 695 ton domates ve 96.5 ton biber olmak üzere toplam 791 ton domates ve biber ulaştı.
Sadece Haziran ayında, Ürdün’den İsrail’e gelen sebze miktarı 609 ton iken, Temmuz 2025’in üç haftasında bu miktar 182 ton olarak gerçekleşti.
Ürdün hükümeti, Ağustos ve Eylül 2024’te, İsrail’in sulamada kullanılan Yermük nehrinin sularında kolera olduğuna dair -Amman’ın doğru olmadığını belirttiği- iddialarının ardından sebze ve meyve ihracatını İsrail’e durdurduğunu açıklamıştı.
Aynı zamanda hükümet, resmi devlet kurumlarının işgal gücüne sebze ve meyve ihracatını durdurmasına rağmen, özel sektör tüccarlarının İsrail’e ihracata devam etmesini engelleyici zorunlu bir mekanizma olmadığını defalarca teyit etti.
Ürdün Tarım Bakanı Halid Huneifat, Ocak 2024’te “Ülke” (El Memleke) televizyon kanalına yaptığı açıklamada, “Tüccarların İsrail’e sebze ihracatını engelleyecek yasal bir mekanizma bulunmuyor” demiş ve şunu eklemişti: “Ancak onlara diyoruz ki: Biraz ahlaklı olmaya çalışın.”
İsrail Tarım Bakanlığı’nın yayınladığı sebze ve meyve miktarlarına ilişkin verilerde iki Arap ülkesinin ismi geçiyor: Fas ve Ürdün.
Fas ile ilgili olarak, veriler 9 Eylül 2024 ile 28 Ekim 2024 arasındaki dönemde Fas menşeli 76 ton turunçgil (narenciye) meyvesinin İsrail’e ulaştığını gösteriyor. İsrail verileri, bahsedilen dönemden sonra Fas’tan başka bir meyve ihracatı kaydetmedi.
Gazze’deki Kıtlık
Haziran 2025 ayında, Arap gıda ürünleri ihracatı İsrail’e ulaşırken, Birleşmiş Milletler yetkilileri, işgal güçlerinin bölgeye gıda maddelerinin girişine uyguladığı boğucu kısıtlamalar nedeniyle Gazze’nin kıtlık tehlikesiyle karşı karşıya olduğuna dair birçok uyarı yayınladı.
BM Sözcü Yardımcısı Farhan Haq, 11 Haziran 2025’te Gazze halkının kıtlık riski altında olduğu konusunda uyardı. 12 Haziran 2025’te ise BM Genel Sekreter Yardımcısı Tom Fletcher, Gazze’nin “kıtlığa sürüklenme tehlikesi” ile karşı karşıya olduğunu belirtti.
Temmuz 2025 boyunca, Gazze’deki kıtlığın vahameti konusunda BM uyarıları arka arkaya geldi. BM Dünya Gıda Programı, 29 Temmuz 2025’te yayınladığı bir raporda, Gazze’deki akut yetersiz beslenme oranının benzeri görülmemiş bir şekilde arttığını belirterek, Gazze şehrinde çocuklar arasında yetersiz beslenme oranının iki ay içinde 4 kat arttığını ifade etti.
BM verileri ayrıca, Gazze Şeridi’ndeki nüfusun üçte birinden fazlasının art arda günler boyunca yiyeceksiz kaldığını ve en az 500.000 kişinin kıtlık benzeri koşullardan mustarip olduğunu gösteriyor.
Reuters: BM verilerine göre, Gazze Şeridi nüfusunun üçte birinden fazlası art arda günler boyunca yiyeceksiz kalıyor.
Açlığı izleyen küresel kuruluş Entegre Gıda Güvenliği Aşaması Sınıflandırması (IPC) verileri, Gazze Şeridi’ndeki tüm bölgelerin akut gıda güvensizliği durumu yaşadığını gösteriyor.
Kuruluşun Gazze Şeridi için yayınladığı ve 2023-2025 dönemini kapsan mevcut gıda güvensizliği durumu haritasına göre, bölgenin tamamı gıda krizinin kritik bir aşamasında yaşıyor.
Filistin Sağlık Bakanlığı’nın 30 Temmuz 2025 Çarşamba günü yayınladığı en son resmi rakamlar, 7 Ekim 2023’ten bu yana devam eden İsrail’in aç bırakma politikası nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısının 154 Filistinli’ye yükseldiğini gösteriyor; şehidler arasında 89 çocuk bulunuyor.
Gazzelilerin hayatını kaybetmesine neden olan sadece açlık ve bombardıman değil. ABD’nin desteklediği ve İsrail’in onayladığı, eski Amerikan askerlerinin gözetimindeki belirli noktalarda “Gazze İnsani Yardım Kurumu” (Gaza Humanitarian Foundation) tarafından yardımların dağıtılmasına olanak tanıyan mekanizma kapsamında, yardım dağıtım noktalarında yardım almaya çalışırken hayatını kaybedenler de var.
Filistin Sağlık Bakanlığı’nın Perşembe 31 Temmuz 2025’te yayınladığı son istatistiğe göre, Gazze’de yardım almaya çalışırken 1330 Filistinli hayatını kaybetti.